LUISTER HIER:
Of via SPOTIFY
Wij stellen uw donatie zeer op prijs! Maak 5 euro (richtbedrag) over op NL05 TRIO 0781 5068 32 ten name van Marius Bruijn te Haarlem, onder vermelding van “Donatie Kaas en Brood”
BEKIJK DE TEASER:
De Kaas- en Broodmoord is een muzikaal hoorspel en podcast over een beruchte Hollandse boerenopstand uit de late middeleeuwen: Het Kaas- en Broodoproer van 1492.
Theater Kwezel maakte een hoorspel over dit boerenprotest gecombineerd met nieuwe uitvoeringen van middeleeuwse muziek. Dit verhaal is in twee delen te beluisteren.
Deel drie van de serie is een verdiepende podcast waarin regisseur Marius Bruijn samen met kenners van het onderwerp de historische plaatsen bezoekt die een rol spelen in het verhaal. Wat is er nu nog te zien en te bezichtigen?
GEMAAKT DOOR:
Een hoorspel met stemmen van Bert Apeldoorn, Jorick Jochims, Hanna Fleer en Marius Bruijn.
Met oude en nieuwe muziek van Jeroen Roelofsen, Juliette van Dijk en Ella Siekman.
Met als speciale gastzangers: Judith Wesselius en Jasmijn Helweg. Met aanvullende stemmen van: Sterre Mentink, André van der Luit, Henk Jan Visser, Ron Dol en Tineke Oosterlee.
Vormgeving: Ella Siekman. Concept en Regie: Marius Bruijn
Het Hoorspel
De Kaas- en Broodmoord is een muzikaal hoorspel en podcast over een beruchte Hollandse boerenopstand uit de late middeleeuwen: Het Kaas- en Broodoproer van 1492. Boze boeren uit West-Friesland en Kennemerland trokken toen naar de steden met als dieptepunt de moord op de Schout van Haarlem.
Bekend is dit plaatje uit 1784 De ‘demonstranten’ dragen vlaggen met daarop de afbeelding van kaas en brood, wat de opstand een naam gaf.
Claes van Ruijven
Claes van Ruijven. Hij was de schout van Haarlem, in opdracht van de Graaf van Holland. Bovendien was hij belastinginner en als zodanig een ‘vijand’ voor de opstandige boeren. Claes wordt in het hoorspel gespeeld door Bert Apeldoorn.
Claes staat afgebeeld op een schilderij van Geertgen tot sint Jans uit ca. 1490. Dit schilderij was de inspiratie voor vormgeefster Ella Siekman bij de kostuums op de bovenstaande foto’s.
Gerrit van Haarlem
Gerrit van Haarlem. Gerrit is een kunstschilder die bekend is geworden door de kerkelijke schilderijen die hij maakte o.a. in dienst van het Haarlemse Jansherenklooster. Daaraan dankt hij zijn naam ‘Geertgen tot Sint Jans’ zoals we hem in kunsthistorische literatuur tegenkomen. Geertgen schilderde een portret van Claes van Ruijven op zijn grote altaarstuk en moet het Kaas- en Broodoproer van dichtbij hebben meegemaakt. Gerrit wordt gespeeld door Jorick Jochims.
Tjitske
Tjitske. Deze West-Friese boerin verteld het verhaal van de opstandige boeren. Zij heeft de wanhoop op het platteland, het gebrek aan alles, zelf ervaren. Dit personage is fictief. Ze is bedacht voor het verhaal, maar ze staat symbool voor de opstandige boeren uit Kennemerland en West-Friesland. In ons verhaal komt zij uit Twisk, in de buurt van Medemblik. Tjitske wordt gespeeld door Hanna Fleer.
Bovendien schreef Hanna Fleer diverse teksten voor het hoorspel.
De Muziek
In De Kaas- en Broodmoord zijn verschillende laat-middeleeuwse muziekstukken te horen. Deze zijn bewerkt en opgenomen door Jeroen Roelofsen en Juliette van Dijk.
Stella Splendens
Pelgrimslied van ca.1400, uit het Rode boek van Montserrat.
“Van heinde en ver komen de mensen, die het licht van de ster volgen. Ze vallen op hun knieën en groeten: Ave Maria!”
Tourdion
Dit is een Frans drinklied, dat populair werd aan het Bourgondische hof in de 15e eeuw. Het werd zeer bekend door de gedrukte versie van Pierre Attaingnant uit 1530. Dit arrangement is ook door ons gebruikt.
“Wanneer ik Clairette-wijn drink, vriend,dan gaat alles draaien, draaien, draaien”
Het Kerelslied
Het Kerelslied is een spotlied op de boerenstand, ontstaan in het Vlaanderen van de 14e eeuw. Het woord ‘kerel’ werd als scheldnaam voor de boeren gebruikt.
In de 19e eeuw werd de tekst herschreven door Julius de Geyter tot een lied dat juist de emancipatie van de ‘kerels’ beschrijft. Wij gebruiken beide versies
Tempus est Iocundum
Een Duits liefdeslied uit de 13e eeuw. Bekend uit het Codex Buranus handschrift.
“Dames voelen de zwoele lente, de heren verheugen zich. O, o! Alles staat in bloei!”
Mezzo-sopraan Juliette van Dijk bewerkte de oude liederen en bestaande arrangementen tot koorstukken voor een relatief kleine bezetting. Ze zingt zelf in het stuk en begeleide ook de andere zangeressen.
Jeroen Roelofsen arrangeerde en speelde de instrumentale muziek en begeleide de zang op o.a. orgel, klavecimbel en draailier. Bovendien maakte hij elektronische composities.
Ella Siekman is theatervormgever en maakte o.a. de prachtige kostuums die te zien zijn in de video’s. In het hoorspel speelde zij (renaissance) fluit.
Historische podcast
In deze podcast gaat Marius op zoek naar de locaties en personen waar het verhaal van het kaas- en broodoproer zich afspeelt.
Yvonne Molenaar
Met kunsthistorica Yvonne Molenaar bespreekt Marius de situatie van de boeren in West-Friesland in de 15e eeuw. Ze lopen door het monumentale en historische dorp Twisk.
Dieuwertje Duijn
Op slechts één plek in West Friesland kunnen we nog zien hoe de middeleeuwse boeren gewoond moeten hebben: de langhuisboerderij van Oosterleek. Archeoloog Dieuwetje Duijn leidt ons door het middeleeuwse boerenbedrijf.
Aart van der Kuijl
Van der Kuijl schreef het boek ‘Mirakel van Haarlem’ over schilder Geertgen tot Sint Jans. Met heb bezoekt Marius het oude Jansherenklooster in Haarlem, thans Noord-Hollands Archief.
Ben van Tartwijk
Deze stadsgids van Hoorn en museumgids van het Westfries Museum toont ons hoe de Grafelijke macht vanuit Hoorn de boeren moest onderdrukken. Zeer veelzeggend is het symbool van deze macht: een 15e-eeuwse metalen vuist, in het Westfries Museum.
Marius Bruijn is theatermaker en een liefhebber van hoorspel, podcast en geschiedenis. In De Kaas- en Broodmoord komen deze interesses naadloos samen.
De Kaas- en Broodmoord is een productie van Theater Kwezel, naar aanleiding van de Viering 775 jaar stadsrechten Haarlem. Met medewerking van het Noord- Hollands Archief, Theaterkerk Hemels Twisk, Westfries Museum Hoorn, Archeologie West-Friesland, Vereniging Oud Hoord en Stichting Irrational Library Productions.
Met dank aan het Cultuurstimuleringsfonds Haarlem, Gemeente Medemblik, Prins Bernhard Cultuurfonds, J.C.Ruigrok Stichting, Haarlems Muziekfonds, Slachthuisterrein Haarlem.